De impact van warmtepompen op het milieu
Hoeveel CO2 kan een warmtepomp besparen in woningen in Nederland?
Er zijn veel verschillende redenen om een warmtepomp te kiezen. Daarom heeft Daikin de whitepaper Drijvende factoren voor het gebruik van warmtepompen in Europese huishoudens gemaakt om op feiten gebaseerde inzichten te bieden die klanten helpen een weloverwogen beslissing te nemen. In deze whitepaper worden belangrijke factoren onder de loep genomen, zoals energiebesparing, stimuleringsregelingen van overheden, milieu-impact, ontwikkelingen in beleidsregels en hoe warmtepompen integreren met oplossingen die werken met hernieuwbare energie om woningen toekomstbestendig te maken.
In dit artikel zullen we ons richten op de milieuvoordelen van warmtepompen, waaronder lagere koolstofuitstoot en een verbeterd energierendement.
Warmtepompen vormen een van de belangrijkste oplossingen om de doeleinden van de EU te bereiken wat betreft het verlagen van koolstofuitstoot. Onze casestudy toont aan dat een Daikin warmtepomp 2 tot 24 keer minder koolstof uitstoot en bijdraagt aan het besparen van 0,2 tot 2 ton aan CO2-equivalent (CO2-eq is de standaard metrieke eenheid om het aardopwarmingsvermogen van verschillende broeikasgassen te vergelijken) gedurende de jaarlijkse gebruiksfase (afhankelijk van de uitstootfactor – EF – van het elektriciteitsnet van elk land).
Het belangrijkste doel van de Europese Green Deal is om de EU tegen 2050 volledig koolstofvrij te maken. Het is een uitgebreid plan om klimaatverandering tegen te gaan. De EU wil een vermindering van 55% op het gebied van CO2-uitstoot binnen alle sectoren, inclusief de energie-industrie en gebouwen. Gebouwen zijn de grootste energieverbruikers en zijn verantwoordelijk voor 40% van het totale energieverbruik en 36% van de CO2-uitstoot van de EU. In residentiële gebouwen wordt ongeveer 80% van het uiteindelijke energieverbruik gebruikt voor het verwarmen van ruimtes en water. Veel van die verwarming valt nog steeds terug op verbruik van fossiele brandstoffen zoals steenkool, aardgas en olie. Daarom is het van essentieel belang voor de klimaatdoelen van de EU dat gebouwen op een koolstofvrije manier verwarmd kunnen worden.
De rol van warmtepompen bij koolstofvrij maken
Warmtepompen zijn van essentieel belang voor het koolstofvrij maken van de EU, omdat ze een energiezuinigere en milieuvriendelijkere verwarmingsoplossing bieden vergeleken met traditionele systemen op basis van fossiele brandstoffen. In het rapport 'European Heat Pump Market and Statistics Report 2023' wordt benadrukt dat het aandeel aan warmtepompen alleen al in 2022 heeft bijgedragen aan een vermindering van 52,52 megaton aan CO2-uitstoot. Een wereldwijde overstap van verwarmingsketels en ovens op fossiele brandstoffen naar warmtepompen zou jaarlijks de CO2-uitstoot met 3 gigaton kunnen verminderen.
Steun voor EU-richtlijnen
Warmtepompen zijn van wezenlijk belang voor een overstap binnen de EU naar zuivere energie en voor het bereiken van koolstofneutraliteit tegen 2050. Volgens een rapport uit 2022 van de International Energy Agency zouden warmtepompen de vraag binnen de EU naar gas voor het verwarmen van gebouwen tegen 2030 kunnen verminderen met minstens 21 miljard kuub. Het Europese actieplan voor het uitrollen van warmtepompen is gericht op de installatie van ten minste 10 miljoen extra warmtepompen tegen 2027, ondersteund door verschillende EU-beleidsregels zoals de Renovation Wave Strategy, Renewable Energy Directive (RED) en Energy Efficiency Directive (EED).
LCA (Life Cycle Assessment) van warmtepompen
Warmtepompen kunnen een flink lagere CO2-voetafdruk bieden dan verwarmingstechnologieën op gas. Om dit in kaart te brengen, is het van essentieel belang om eerst een LCA uit te voeren. Met de LCA wordt de volledige levenscyclus van een product beoordeeld, van het verkrijgen van grondstoffen tot de productie, het gebruik, de recycling en de afvoer. Op die manier wordt een volledig overzicht van de milieu-impact van het systeem verkregen.
Sinds 2021 heeft Daikin LCA's uitgevoerd voor warmtepompproducten en de bijbehorende milieu-impacten beoordeeld, van fabricage tot afvoer. De LCA van Daikin wordt geverifieerd door een onafhankelijke externe partij en gepresenteerd als een EPD-certificering (Environmental Product Declaration). Dit document bevat een onafhankelijke geverifieerde samenvatting van de milieu-impact van een product gedurende de gehele levenscyclus. Er zijn twee voornamelijke EPD-certificeringen: sectorbreed en productspecifiek. EPD-certificeringen worden steeds vaker vereist volgens nationale richtlijnen.
Casestudy: CO2-voetafdruk van Daikin warmtepompen t.o.v. gasketels
Deze casestudy vergelijkt de Daikin Altherma 3 R 180L (een lucht/water warmtepomp) met een gasketel met hoog rendement (90% rendement).
CO2-voetafdruk over gehele levenscyclus
CO2-voetafdruk over gehele levenscyclus verwijst naar de volledige CO2-voetafdruk van een product over de gehele levensduur. Hieronder vallen zowel de koolstof die vrijkomt bij werking en die nodig was bij het fabriceren van het systeem. Het gehele aardopwarmingsvermogen (GWP) van een Daikin warmtepomp is bijna acht keer lager dan dat van een gasketel.
Koolstof die vrijkomt bij werking
Tijdens het gebruik van een product (de gebruiksfase) komt er koolstof vrij. In dit onderzoek is de koolstofuitstoot van de gasketel bij werking bijna tien keer hoger dan die van de warmtepomp. Het energieverbruik was berekend voor Frankrijk.
Ingebedde emissies
Ingebedde emissies verwijzen naar de CO2-uitstoot tijdens het winnen van grondstoffen, het fabriceren, transporteren, in elkaar zetten, onderhouden, repareren en afvoeren van een product of gebouw. De warmtepomp van Daikin heeft meer ingebedde emissies vergeleken met een gasketel, met name vanwege de hogere uitstoot tijdens fabricage en afvoer.
Een gasketel vervangen door een warmtepomp kan in een doorsnee gezinswoning in de meeste Europese landen de CO2-uitstoot aanzienlijk verminderen. De variaties van de CO2-voetafdruk van de warmtepomp tijdens de gebruiksfase werden gemeten in verschillende landen voor een doorsnee, middelgroot huishouden met een jaarlijks energieverbruik van 10.000 kWh (representatief voor nieuwbouwwoningen) met de volgende resultaten:
In Nederland kwamen hier de volgende resultaten uit: een Daikin warmtepomp bespaart jaarlijks 1.358 kg aan CO2 en heeft een drie keer hogere koolstofefficiëntie dan een gasketel.
In alle onderzochte landen was de jaarlijkse uitstoot bij het gebruik van warmtepompen 2 tot 24 keer lager dan bij gasketels die dezelfde lucht- en waterverwarming en koeling bieden voor hetzelfde huishouden. En aangezien de EF van elektriciteit naar verwachting alleen maar lager zal worden in de nabije en verre toekomst door investeringen van de EU en het VK in hernieuwbare energie, zullen warmtepompen op hun beurt ook voortdurend minder CO2 uitstoten per fase en op die manier bijdragen aan het behalen van klimaatdoelen.
Concluderend zijn warmtepompen een kant-en-klare klimaatpositieve oplossing met verregaande milieuvoordelen in vergelijking met traditionele cv-ketels.
Lees de volledige whitepaper (beschikbaar om te downloaden in het Engels) voor meer gedetailleerde informatie, bronnen en verwijzingen.
